Etapy oceny ryzyka zawodowego

Wskazówki dotyczące oceny ryzyka zawodowego można podzielić na kilka etapów.

Na początku należy zebrać niezbędne informacje do oceny, które dotyczą m.in.: lokalizacji stanowiska, zadań /operacji technologicznych, które są wykonywane na tym stanowisku, osób pracujących na stanowisku, stosowanych środków pracy i materiałów technologicznych, wykonywanych czynności oraz czasu i sposobu ich wykonywania przez osoby pracujące na tym stanowisku. Należy także zdobyć informacje na temat zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich źródeł (np. wskazanych w instrukcjach użytkowania maszyn i urządzeń), możliwych skutków występujących zagrożeń (wydarzeń i skutków zdrowotnych), stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, wyników pomiarów czynników szkodliwych (o ile były przeprowadzane), ochrony przeciwporażeniowej, wypadków i chorób zawodowych, którym uległy pracujące na stanowisku osoby. Dodatkowo informacje dotyczące wymagań przepisów prawnych i norm określających minimalne wymagania bhp na analizowanym stanowisku, opinii i uwag pracowników dotyczących stanowisk pracy, na których pracują.

Kolejnym etapem jest identyfikacja zagrożeń która jest procesem obejmującym rozpoznawanie, czy dane zagrożenie istnieje i jego charakterystyki. Identyfikacja ta powinna zawierać określenie wszelkich czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowisku pracy, zwrócenie uwagi na te czynniki, które na danym stanowisku i w określonych okolicznościach mogą stworzyć największe zagrożenie. Ważne jest także ustalenie, w jaki sposób czynniki te mogą oddziaływać na człowieka (drogi wchłaniania, mechanizm oddziaływania, zakres zmian), jak również określenie czasu lub częstotliwości narażenia człowieka na istniejące zagrożenie, ustalenie liczby osób narażonych (określenie płci, wieku) oraz sposób ujawniania się zagrożenia.

Następnym etapem jest oszacowanie ryzyka związanego ze zidentyfikowanymi zagrożeniami. Ryzyko można zostać oszacowane na podstawie dwóch elementów: prawdopodobieństwa wystąpienia urazu ciała lub utraty zdrowia oraz ciężkości możliwego urazu ciała lub pogorszenia stanu zdrowia.

Na pierwsze prawdopodobieństwo mają głównie wpływ czas, przez jaki człowiek jest narażony na działanie czynnika szkodliwego lub niebezpiecznego (czas ekspozycji) oraz ludzkie możliwości uniknięcia lub ograniczenia skutków zagrożeń. Mało prawdopodobnymi są następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas okresu aktywności zawodowej. Do prawdopodobnych zaliczane są następstwa, które mogą wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej. Wysoce prawdopodobne są następstwa zagrożeń, które cechuje powtarzalność podczas okresu aktywności zawodowej. Do następstw o małym stopniu szkodliwości zalicza się zaburzenia stanu zdrowia, które prowadzą do chwilowego złego samopoczucia, nie powodują jednak absencji w pracy. Następstwami o średnim stopniu szkodliwości są te urazy i choroby, które powodują absencję w pracy, a nie są związane z dużym stopniem szkodliwości. Następstwami o dużym stopniu szkodliwości są ciężkie uszkodzenia ciała, np. utrata mowy, słuchu, wzroku, zdolność płodzenia lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia naruszający podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca zdrowiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe poważne zeszpecenia lub zniekształcenie ciała i śmierć.

Jeżeli jest to możliwe, należy oceniać ryzyko zawodowe na podstawie wartości wielkości charakteryzujących zagrożenie (wartości uzyskane w wyniku pomiarów czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy). Wartości te mogą być wskazówkami do ustalenia, może być prawdopodobieństwo wystąpienia i ciężkości szkodliwych następstw zagrożenia.

Szacując ryzyko, można skorzystać z metody oceny ryzyka wg Polskiej Normy PN-N-18002 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Metoda oszacowania ryzyka wg tej normy nie jest jedyna – można skorzystać także z: Metody Risk Score, Metody Pięciu Kroków, Metody Wstępnej Analizy Zagrożeń PHA, czy Metody Analizy Bezpieczeństwa Pracy JSA. Istnieje tutaj dowolność w wyborze, którego dokonuje pracodawca. Informacje na temat metod można znaleźć m.in. na stronach internetowych Państwowej Inspekcji Pracy oraz Centralnego Instytutu Ochrony Pracy.

Dla niektórych czynników środowiska pracy i rodzajów prac opracowano szczegółowe wymagania dotyczące oceny ryzyka niż wspomniane wyżej metody wg normy, gdyż nie zawsze da się je zastosować. Są to: czynniki chemiczne, o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, biologiczne, ręczne prace transportowe, hałas lub drgania mechaniczne, promieniowanie optyczne, czy ergonomiczne czynniki ryzyka (np. wymuszona pozycja ciała, monotypowość ruchów).

W wymienionych niżej rozporządzeniach znajdziemy wymagania dotyczące oceny ryzyka, elementy, które w szczególności powinna uwzględniać konkretna ocena i obowiązki pracodawcy związane z oceną ryzyka:

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych,
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne,
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych,
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki,
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy,
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowanie optyczne,
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.