Pyły w środowisku pracy
05.11.2021
Pyły to jeden z czynników powszechnie występujących w środowisku pracy.
Mamy z nimi do czynienia w wielu gałęziach przemysłu takich jak górnictwo, odlewnictwo, produkcja materiałów budowlanych, przemysł drzewny, chemiczny, szklarski, papierniczy, lakierniczy czy przetwórstwo zbożowe.
Pyły składają się z drobnych cząstek suchej materii stałej. W praktyce mogą to być wszelkiego rodzaju mgły, dymy, mgiełki aerozole i wszystkie pyłki unoszące się w powietrzu i osadzające na powierzchniach. Źródłami ich emisji są procesy technologiczne takie jak mielenie, kruszenie, przesiewanie.
Pyły powstają też w trakcie obróbki mechanicznej przy użyciu pilarki, frezarki, tokarki, strugarki czy szlifierki.

Pyły należą do czynników fizycznych szkodliwych, a w przypadku pyłów łatwopalnych stają się czynnikiem niebezpiecznym.
W zależności od sposobu działania na organizm ludzki pyły możemy podzielić na:
Szkodliwość pyłów zależy od kilku czynników. Są to:
Na podstawie uzyskanych wyników, przy uwzględnieniu dopuszczalnych wartości narażenia dla konkretnych rodzajów pyłów, podejmowane są kroki mające na celu wprowadzenie odpowiednich środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, chroniącej przed zapyleniem.
W przypadku środków ochrony zbiorowej, zapobieganie skutkom narażenia na działanie pyłów odbywa się poprzez:
W przypadku indywidualnych środków ochrony stosujemy:
Artykuł został napisany w oparciu o następujące akty prawne:
Mamy z nimi do czynienia w wielu gałęziach przemysłu takich jak górnictwo, odlewnictwo, produkcja materiałów budowlanych, przemysł drzewny, chemiczny, szklarski, papierniczy, lakierniczy czy przetwórstwo zbożowe.
Pyły składają się z drobnych cząstek suchej materii stałej. W praktyce mogą to być wszelkiego rodzaju mgły, dymy, mgiełki aerozole i wszystkie pyłki unoszące się w powietrzu i osadzające na powierzchniach. Źródłami ich emisji są procesy technologiczne takie jak mielenie, kruszenie, przesiewanie.
Pyły powstają też w trakcie obróbki mechanicznej przy użyciu pilarki, frezarki, tokarki, strugarki czy szlifierki.

Pyły należą do czynników fizycznych szkodliwych, a w przypadku pyłów łatwopalnych stają się czynnikiem niebezpiecznym.
W zależności od sposobu działania na organizm ludzki pyły możemy podzielić na:
- Pylicotwórcze, które powodują trwałe uszkodzenie pęcherzyków płucnych, zwłóknienia tkanki płucnej, a w konsekwencji pylicę płuc. Do grupy tej zalicza się m.in. dwutlenek krzemu, piasek, kwarc, azbest, pyły ceramiczne oraz włókna szklane.
- Drażniące, które mają własności drażniące poszczególne przede wszystkim błony śluzowe. Zalicza się do nich cząstki węgla, żelaza, szkła czy aluminium.
- Alergizujące, czyli powodujące wystąpienie schorzeń na tle alergicznym, do których zalicza się np. pyły pochodzące z bawełny, lnu, drewna oraz pyły miedzi, cynku czy chromu.
- Toksyczne, czyli pyły związków chemicznych rozpuszczalne w płynach ustrojowych, będące przyczyną zatruć organizmu. Przykładem takich substancji mogą być związki ołowiu, manganu, niklu. Pyły należące do tej grupy mogą mieć również działanie rakotwórcze i mutagenne.
- Rakotwórcze, a więc mogące być przyczyną powstawania chorób nowotworowych. Do grupy tej zaliczane są wszystkie gatunki azbestu, oraz pyły drewna twardego takie jak buk i dąb.
- Radioaktywne, czyli pyły zawierające pierwiastki promieniotwórcze.
- duszność i kaszel,
- odkrztuszanie śluzowej lub śluzowo-ropnej wydzieliny,
- przewlekłe stany gorączkowe,
- niewydolność oddechowa,
- niewydolność serca,
- przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedma płuc,
- rzadziej palce pałeczkowate (stan zapalny tkanek miękkich na końcach palców, powodujący zmiany kształtów palców i paznokci).

Szkodliwość pyłów zależy od kilku czynników. Są to:
- skład pyłu,
- wielkość cząstek (im mniejsze cząstki, tym dłużej wydalamy je z organizmu, jednak czasami ich wydalenie jest w ogóle niemożliwe),
- stężenie w powietrzu,
- czas ekspozycji.
Zgodnie z Kodeksem pracy na wszystkich stanowiskach pracy należy przeprowadzić działania polegające na ograniczaniu bądź eliminacji ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na czynniki szkodliwe (w naszym wypadku będą to pyły). Podstawą do tych działań jest wykonanie pomiarów środowiska pracy polegające na:
- określeniu rodzaju, stężenia oraz innych podstawowych parametrów pyłów,
- dokonaniu oceny narażenia pracowników na szkodliwe działanie pyłów,
- przeprowadzeniu oceny ryzyka zawodowego pracowników narażonych na szkodliwe działanie pyłów.
Obowiązek dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy spoczywa na pracodawcy, który przeprowadza je na swój koszt. Ich wyniki należy rejestrować i przechowywać oraz udostępniać pracownikom.
Na podstawie uzyskanych wyników, przy uwzględnieniu dopuszczalnych wartości narażenia dla konkretnych rodzajów pyłów, podejmowane są kroki mające na celu wprowadzenie odpowiednich środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, chroniącej przed zapyleniem.
W przypadku środków ochrony zbiorowej, zapobieganie skutkom narażenia na działanie pyłów odbywa się poprzez:
- hermetyzacja procesów produkcyjnych,
- stosowanie instalacji odpylających, urządzeń odciągowych miejscowych, oraz wentylacja mechaniczna,
- stosowanie rozwiązań chroniących przed pożarem i wybuchem takich jak np. uziemienia czy czujniki ograniczające ryzyko przegrzania mechanicznych elementów urządzeń,
- stosowanie systemów zwilżania obrabianych materiałów,
- sprzątanie maszyn i ich otoczenia przy pomocy odkurzaczy przemysłowych, zamiatanie i wycieranie powierzchni na mokro.
Systemy odpylania 1 | Systemy odpylania 2 | Systemy odpylania 3 |
![]() |
![]() |
![]() |
Odkurzacz przemysłowy do usuwania pyłów i zanieczyszczeń poprodukcyjnych |
![]() |
W przypadku indywidualnych środków ochrony stosujemy:
- maski przeciwpyłowe i przeciwpyłowe z pochłaniaczami,
- gogle przeciwpyłowe i osłony twarzy,
- kaptury powietrzne przeciwpyłowe,
- kombinezony pyłoszczelne,
- regularne pranie odzieży roboczej (nie powinno się jej strzepywać).
Maska przeciwpyłowa i gogle | Maska przeciwpyłowa z pochłaniaczem i osłona twarzy | Maska przeciwpyłowa z pochłaniaczem i osłona twarzy |
![]() |
![]() |
![]() |
Poliuretanowa osłona twarzy | Kaptury powietrzne przeciwpyłowe | Kombinezon pyłoszczelny |
![]() |
![]() |
![]() |
Artykuł został napisany w oparciu o następujące akty prawne:
- Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 4 listopada 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2021 poz. 2088)
- Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. 2018 poz. 1286z późn. zm.)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. 2009 nr 105 poz. 869 t.j.)