Święto Pracy - historia, znaczenie i wpływ na współczesne bhp

Święto Pracy – historia, znaczenie i wpływ na współczesne prawo pracy oraz BHP

1 maja – nie tylko długi weekend

Dla wielu z nas Święto Pracy to po prostu dzień wolny, początek majówki i odpoczynek. Ale historia tego dnia jest o wiele głębsza i bardziej dramatyczna. 1 maja, znany także jako Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy, upamiętnia walkę robotników o prawa, które dziś wydają się oczywiste – jak 8-godzinny dzień pracy, godna płaca czy bezpieczne warunki zatrudnienia.

Chicago 1886 – historia Święta Pracy

Wszystko zaczęło się w Chicago, w 1886 roku, kiedy to tysiące pracowników fabryk rozpoczęło protesty. Domagali się m.in. ograniczenia dnia pracy do ośmiu godzin, poprawy warunków i zaprzestania wyzysku.

Największe zamieszki miały miejsce na placu Haymarket – wiec zakończył się eksplozją bomby domowej roboty i brutalną interwencją policji. Zginęli zarówno robotnicy, jak i funkcjonariusze. W odpowiedzi na zamieszki i śmierć policjanta, sąd skazał siedmiu liderów strajku na śmierć – mimo braku dowodów winy.

Wyrok spowodował masowe protesty w Stanach Zjednoczonych i na całym świecie. Potępili go również m.in. powieściopisarz William Dean Howells, poeta i dramaturg Oscar Wilde, czy poeta William Morris.

Wydarzenia z Chicago odbiły się echem na całym świecie. Już w 1889 roku II Międzynarodówka ogłosiła 1 maja międzynarodowym Świętem Pracy.

Święto Pracy w Polsce – od zaborów po PRL

Polska bardzo wcześnie zaangażowała się w obchody Święta Pracy. Jeszcze pod zaborami, Polska Partia Socjalistyczna (PPS), której członkiem był m.in. Józef Piłsudski, organizowała protesty i demonstracje, mimo brutalnych represji carskiej policji.

Po II wojnie światowej, władze PRL ustanowiły 1 maja oficjalnym świętem państwowym, wolnym od pracy (1950). Organizowano wtedy masowe pochody z obowiązkowym udziałem pracowników i uczniów. Manifestacje miały charakter pokazowy i podporządkowane były przekazowi propagandowemu – z transparentami, hasłami partii i patetycznymi przemówieniami.

W latach 70. i 80. obok oficjalnych pochodów zaczęły pojawiać się kontrpochody organizowane przez opozycję, m.in. NSZZ Solidarność. W 1989 roku, po raz pierwszy i ostatni, PZPR zrezygnowała z organizacji pochodu z obawy przed jego przejęciem przez opozycję.

Gdzie dziś obchodzi się Święto Pracy?

1 maja obchodzony jest jako święto państwowe w wielu krajach Europy i świata. Oto przykładowe państwa:

• Europa: Polska, Niemcy, Francja, Włochy, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Hiszpania, Słowacja, Słowenia
  
  

• Ameryka: Argentyna, Brazylia, Chile, Kuba, Meksyk, częściowo USA
  
  

• Azja i inne regiony: Chiny, Turcja, Rosja, Wenezuela

Od niewolnictwa do cyfrowego wypalenia – jak zmieniało się podejście do pracy?

W kontekście Święta Pracy warto też przyjrzeć się kwestii zmian światowych, które zachodziły na przestrzeni wieków w kontekście warunków pracy i jej bezpieczeństwa. 

 Praca w starożytności i średniowieczu

• Praca często była przymusem (niewolnictwo, pańszczyzna)

• Brak jakichkolwiek praw – wypadki, kalectwo czy śmierć nie miały znaczenia społecznego

• Praca fizyczna uważana była za zajęcie „gorsze”, dla niższych klas

Rewolucja przemysłowa – wyzysk i bunt

• 14–16 godzin pracy dziennie, brak norm bezpieczeństwa

• Zatrudnianie dzieci i kobiet w ciężkich warunkach

• Narodziny klasy robotniczej, związków zawodowych i pierwszych strajków

Początki regulacji prawa pracy

• Ograniczenia czasu pracy dzieci i kobiet

• Powstanie instytucji, takich jak inspekcja pracy, ubezpieczenia społeczne

• Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Konstytucja Weimarska (1919)

Powojenny rozwój BHP

• Lata 50.–80.: kodyfikacja przepisów, w Polsce Kodeks pracy (1974), utworzenie Państwowej Inspekcji Pracy

• Normy dotyczące zdrowia, ergonomii, odzieży ochronnej, szkoleń

• Pojawienie się psychospołecznych aspektów pracy

Praca w XXI wieku – nowe wyzwania

• Gig economy, praca zdalna, elastyczne formy zatrudnienia

• Mobbing, stres, wypalenie zawodowe – nowa kategoria zagrożeń

• Prawo do „odłączenia się po pracy”, wellbeing, ESG

• Konieczność nowego podejścia do bezpieczeństwa cyfrowego i równowagi między pracą a życiem prywatnym

Święto Pracy a edukacja BHP – dlaczego to nadal ważne?

Święto Pracy to nie tylko wspomnienie dawnych walk. To również przypomnienie, że praca musi być bezpieczna, godna i chroniona. Dzisiejsze prawo pracy i systemy BHP są owocem ponad 100-letniej walki. I choć wiele udało się osiągnąć, wyzwań nie brakuje.

Święto Pracy ma nadal ogromne znaczenie, ponieważ:

• przypomina o znaczeniu inspekcji pracy i przepisów BHP

• uwrażliwia na problemy, takie jak wypalenie zawodowe czy brak równowagi praca–życie

• skłania do zadania sobie pytania: czy czuję się bezpiecznie w swojej pracy?

Zadbaj o swoje bezpieczeństwo z wiedzą o BHP

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak dbać o bezpieczeństwo w miejscu pracy, odwiedzaj regularnie naszą Strefę Wiedzy BHP. Edukacja to pierwszy krok do świadomej, bezpiecznej pracy.